Na heel wat jaren twijfelen en uitrazen is het zover, ik ben zwanger! Wel eventjes, tegen de tijd dat jullie dit lezen ben ik al met verlof. De afgelopen maanden zijn een vreemde rollercoaster geweest. Allerlei emoties kwamen voorbij, zeker in het begin, en het idee dat er een mensje in mij groeit blijft heel apart. Zwanger zijn met ADHD is niet altijd even makkelijk, al zijn er ook dingen die juist door mijn trucjes om de symptomen binnen de perken te houden vrij goed gaan!
Geen medicatie meer
Wanneer je zwanger bent of wil worden mag je geen medicatie als Ritalin, Medikinet en melatonine meer gebruiken. In uitzonderingsgevallen blijft de aanstaande moeder, onder strikte controle van een arts, medicatie gebruiken tijdens de zwangerschap. Maar meestal is het afbouwen en dan aanpoten. Ik ben al een hele tijd gestopt met dexamfetamine en melatonine omdat ik zwanger wilde worden. Dat is pittig, want ik was volledig op mezelf aangewezen om mijn hoofd boven water te houden. Aan de andere kant was het ook een goede oefening. Ik heb nu de tijd gehad om trucjes, ritmes en hulpmiddelen uit te proberen. Nu ik zwanger ben en ook niet meer een keertje medicatie kan gebruiken voor een moeilijk moment is het fijn dat ik weet dat ik er wel uitkom, omdat ik het langere tijd heb geprobeerd. Het gaat met ups en downs, maar ik kwam altijd weer op mijn pootjes terecht dus dat geeft wat zelfvertrouwen en berusting dat het wel goed komt.
Geen ‘doorgaan tot het gaatje’
Omdat ik een hele heftige burn-out heb gehad heb ik heel wat over mezelf moeten leren. Niet doorgaan tot het gaatje is een moeilijke les die ik zeker nog niet heb geleerd, maar ik heb wel stappen in de juiste richting gezet. Nu ik verantwoordelijk ben voor de gezondheid van mijn kindje komt de vraag ‘stoppen of doorgaan’ nog veel vaker voorbij dan hiervoor. Gelukkig kan ik, juist door mijn ervaring met burn-out, me makkelijker neerleggen bij gedwongen stoppen. Het gaat niet altijd vlekkeloos natuurlijk. Mijn grenzen herkennen, erkennen en respecteren is niet iets waar ik een groot talent voor heb. Maar waar ik vroeger kon balen als ik moest stoppen of wanneer ik te ver was gegaan, kan ik me er nu beter bij neerleggen. Het zij zo, het is niet belangrijker dan de gezondheid van mijzelf en mijn kind. Wat een verademing!
Nu of niet nu
De meeste mensen met ADHD hebben een tijdsgevoel van ‘nu of niet nu’. Wat zoveel betekend als iets is nu of het is niet nu, straks, morgen of volgend jaar valt daarmee allemaal in dezelfde categorie. Hierin zie je al een beetje waarom de meeste mensen met ADHD wat moeite hebben met plannen. Juist omdat mijn hoofd zo werkt ben ik een bijna obsessieve planner en schrijf ik alles op zodat ik het niet kan vergeten. Nu met ons eerste kindje op komst is dat een ideale manier van werken. Klusjes die ik perse voor de geboorte gedaan wil hebben staan ruim van te voren gepland in de gezamelijke agenda, een lijst met alle benodigdheden voor kind en bevalling is al maanden klaar en wordt regelmatig geüpdate, en ik heb alle belangrijke instanties en bijeenkomsten meer dan op tijd benaderd en bezocht. Ik zal vast dingen vergeten of over het hoofd zien, maar het idee dat alle belangrijke informatie duidelijk op een rijtje staat en toegankelijk is voor de mensen direct om me heen geeft me een gevoel van rust en controle. Juist daardoor kan ik het loslaten. De baby kan slapen, eten en poepen, de rest is bijzaak en daar verzinnen we wel wat voor. Mochten we essentiële zaken missen hebben man en ik gelukkig een creatief ADHD-brein, dus een oplossing zal er zeker komen. Ik geniet nog even van de laatste weken voordat ons leven totaal gaat veranderen. Het is spannend en ik heb er zin in!
Na jarenlang door het leven racen gaan we nu een hele nieuwe fase in. Ik ben namelijk zwanger van ons eerste kindje! Zwanger zijn met ADHD geeft zo haar eigen unieke uitdagingen. Tot nu toe gaat het best wel goed, dus ik mag zeker niet klagen. Maar er zijn wel wat dingen in hoofd en lijf anders dan anders, heel anders. En dan moet het grote avontuur nog gaan beginnen!
De eerste maanden
Omdat we een tijdje bezig waren met het krijgen van een kindje was ik al lang van dexamfetamine en melatonine af. Dat was eigenlijk wel lekker, want het gaf me ruim de tijd om met allerlei tips en trucs aan de slag te gaan om mijn symptomen in de hand te houden en enigszins normaal te slapen ’s nachts. Toen ik zwanger bleek te zijn (en het ook bleef dit keer) was dat een zege. De vermoeidheid sloeg in als een bom en de misselijkheid maakte het leven ook niet gezelliger. Door de verwachtingen die ik normaal aan mezelf stel wat naar beneden bij te stellen, alles te noteren wat ik moet doen en veel korte pauzes te houden heb ik me aardig staande weten te houden. Vroeg naar bed en veel relaxen in de avonduren zorgden ervoor dat ik de meeste nachten redelijk kon slapen. Ik was niet minder moe, daar zorgen de hormonen wel voor, maar het was op deze manier nog te doen. Toegeven aan ziek zijn is niet echt mijn sterkste punt, maar de eerste weken zwangerschap dwongen me om niet eigenwijs te zijn. Dat is ook wel eens verfrissend!
De kleine kwaaltjes
Met week 16 á 17 begon ik eindelijk weer een beetje energie te krijgen. Ik liep naast de vermoeidheid en misselijkheid ook met een enorm lage bloeddruk. Mijn bloeddruk werd na de 20 weken ietsje hoger waardoor de vermoeidheidsklachten die daardoor kwamen ook minder werden. Eindelijk kon ik weer een beetje meedoen en kon ik mentaal de knop omzetten om te gaan genieten van de zwangerschap. Sindsdien heb ik vooral last van kleine kwaaltjes. Vergeetachtigheid, rugpijn en harde buiken hebben zo hun plekjes in het dagelijks leven veroverd.
Aangezien ik mijn leven lang al kamp met vergeetachtigheid, weet ik daar vrij goed mee om te gaan. Ik schrijf alles op en waarschuw iedereen dat als je appt of een messengerbericht stuurt met een vraag die ik niet direct kan beantwoorden, dat je een weloverwogen risico hebt genomen om nooit meer antwoord te krijgen. Mail me, dan laat ik het ongelezen en kom ik erop terug. Onthouden is niet mijn sterkste kant en dat is tijdens de zwangerschap alleen nog maar erger geworden. Ik ga me er ook niet meer druk om maken want dat kost me alleen maar energie. Ik doe mijn best door alles te noteren, help me onthouden en de kans is groot dat het goed komt. Opgelost!
De harde buik en rugpijn zijn goede waarschuwingen om een stapje minder hard te lopen, al is het vaak lastig dat op tijd te herkennen. Mijn enthousiasme en zeker mijn hyperfocus willen nog weleens dwarsliggen. De RSI-app op mijn laptop geeft me met regelmaat een waarschuwing dat ik moet pauzeren. Hoe moeilijk ook, ik probeer daar nu wel vaker naar te luisteren. In de avonden maak ik tijd om te relaxen, al dan niet gedrapeerd met een dekentje op de bank, omdat mijn lijf overdag vaak al hard genoeg heeft moeten werken. Het aanpakken van hulp, een lieve man die nu bijna altijd kookt en veel klusjes oppakt of iemand die de zware dingen voor me wil tillen, heb ik echt moeten leren. Mensen willen helpen en ik ben druk bezig met een mensje bouwen. Het is voor het goede doel, dus suck it up.
Afvinklijstje en tijdsdruk
Een van de dingen waarin ik ontzettend kan overcompenseren is plannen. Voor mezelf plan ik vaak te strak, blijkbaar denk ik altijd dat ik continue gefocust bezig ben en dat ik kan teleporten naar de volgende locatie, maar plannen voor anderen gaat het me erg goed af. Sterker nog, plannen is bijna altijd een belangrijk onderdeel van mijn werk en mijn handige overzichtjes met kleurcodes in Excel worden bij verschillende bedrijven waar ik ooit heb gewerkt nog steeds gebruikt! Met de zwangerschap is dit uiteraard niet anders. Nou ben ik niet helemaal los gegaan met overzichten in Excel en goed uitgedachte kleurcodeschema’s, maar ik heb wel een mooi afvinklijstje met spullen en klusjes gemaakt in Google Drive zodat mijn man, moeder en zussen ook altijd up to date zijn met de laatste versie van de boodschappen- en klussenlijst. In de gezamenlijke agenda van manlief en mijzelf heb ik verschillende momenten gepland om de klusjes die ik graag wil doen voor de kleine er is af te kunnen maken. Zo heb ik het overzicht en kan ik niks vergeten.
De tijdsdruk voel ik nog niet echt. Waarschijnlijk heeft het creëren van overzicht voor mezelf hierin geholpen, daarnaast zijn alle dingen die echt onmisbaar zijn geregeld of in huis. Nu, 33 weken zwanger, zit ik nog helemaal met mijn hoofd bij het werk en de klusjes thuis. Het idee dat ik over drie weken met verlof ga en vrij rap daarna een kindje in mijn armen zal hebben is een heel vreemd concept. Want voor mijn verlof wil ik alle losse eindjes op het werk klaar hebben en het huis aan kant, dan kunnen mijn man en ik ons rustig voorbereiden op de komst van de kleine dame. Wie weet voel ik dan wel de tijdsdruk om alle kleertjes te wassen en strijken, het geboortekaartje af te maken en allerlei ‘handige’ (overbodige) spullen aan te schaffen. Nu geniet ik er nog even van dat ik echt heel erg zwanger ben, maar ook nog in het nu leef. Straks worden we geleefd dus zullen mijn creatieve visie, oplossend vermogen en flexibiliteit hard nodig zijn. Dan kan ik maar beter relaxed aan het avontuur beginnen. Tot na de zomer!
Het is de periode van het jaar waarin half Nederland overspannen over straat gaat om de laatste cadeaus/boodschappen/tafelversiering/zingende kerstbomen in huis te halen. Het hoofd loopt over van alle wensen en eisen waaraan de feestdagen dienen te voldoen om het predicaat ‘gezellig’ te mogen dragen. Nou heb ik al die heisa nooit zo begrepen, maar dit jaar sla ik het zeker even over. Ik ben gek op de feestdagen met alle over the top versiering, muziek, eten en gezelligheid, maar wel bij voorkeur zonder al te veel gestres.
Makkelijk praten
Nou heb ik dit jaar makkelijk praten. Ik zit momenteel thuis, mijn moeder is altijd ‘opperhoofd feestdagen’ en ik heb geen overprikkelde kinderen die in de juiste outfit naar een sint- of kerstfeest moeten worden gestuurd. Daarnaast ben ik halverwege mijn zwangerschap dus mag ik van iedereen vooral niet teveel doen (lees: niks). Het meedenken over de menu’s, boodschappen en aanvangstijden mag gelukkig wel. Mijn lieve man en ik kregen zowaar ook de ruimte om vast wat boodschappen voor eerste kerstdag in huis te halen omdat mijn moeder daar echt geen tijd meer voor zal hebben. Maar ja, ik denk dat het de truc is om te delegeren en de voorbereidingen samen te doen. Dat scheelt een hoop stress vooraf en tijdens het feest!
Hoogtepunt van het jaar
Bij ons in de familie is het van half november tot en met half januari feest. Als Sint en de kerstman niet jarig zijn, dan zijn het wel de zwager, neven, opa of ik zelf. Dat zorgt ervoor dat alle boodschappen en andere voorbereidingen goed gepland moeten worden, want er is echt elk weekend wel wat. Er is geen tijd om iets volgende week te doen, want dan moeten er cadeautjes worden gekocht, cadeaus worden ingepakt of is er een verjaardagsfeest wat je met goed fatsoen niet kan overslaan (ik zou niet eens willen!). Toch is kerst het hoogtepunt van het jaar in onze familie. Met cadeaus, mooie outfits, een prachtig versierd huis en heerlijk eten genieten we vooral van het samenzijn. De familie is steeds groter geworden met aanhang en kinderen erbij, dus de momenten dat je met z’n allen echt de tijd samen hebt zijn spaarzaam. We genieten met volle teugen, al is met weinig stress de kerst ingaan wel een lastig dingetje.
Hulptroepen
Opperhoofd kerstviering (mama/oma) is meestal wel redelijk gestrest. Zijn alle cadeaus op tijd binnen en ingepakt, is er genoeg te eten (altijd veel te veel), is het kerstdiner helemaal niet ieders wens en heeft iedereen het naar zijn of haar zin? Toch is het ieder jaar weer een heerlijk feest. We proberen zoveel als mogelijk te helpen met denken, boodschappen doen en koken om de druk van de ketel wat te verlichten. Ik help liever mee zodat we er allemaal van kunnen genieten dan dat er één iemand volledig overloopt in een ontplofte keuken. Ondanks mijn ADHD-hoofd vol met zwangerschapshormonen denk ik dat het dit jaar ook weer helemaal goed gaat komen. Samen de schouders eronder en genieten van de tijd samen, dan kijken we straks weer terug op een heerlijke kerst.
Foto: Carlijn van den Broek Laat mij maar ideeën bedenken. Maakt niet uit voor wat. Ik weet talloze plannen te bedenken, voordat jij je vraag hebt afgemaakt. Mijn collega’s beginnen dit ook te merken. Ik ben een dankbare bron voor nieuwe plannen, maar heb soms ook een beetje de rem nodig. Want het gevaar is, dat ik ook alle ideeën wil uitwerken, en daar is niet altijd genoeg tijd voor.
Gedachten en ideeën
Mijn hoofd tolt af en toe van de hoeveelheid gedachten die er in omgaan. Voor brainstorms is dat heel fijn. Gooi er een muntje in en ik draai, zei een collega al gekscherend. Ik heb altijd talloze ideeën en inzichten om te delen. Mijn gedachten werken associatief, ik zie iets en heb een associatie met het gevoel, een woord, kleur, structuur, noem maar op. Van het éne idee hop ik naar het andere. Of ik tien minuten of een dag de tijd heb, de ideeën drogen zelden op!
Hé, ’n idee!
Vaak komen mijn ideeën ineens opzetten. Ik noteer ze dan in een opschrijfboekje, een lijstje op de computer of ik deel ze gelijk met iemand. Meestal kan ik mijn enthousiasme niet voor me houden dus roep ik een willekeurig idee, waarna ik moet uitleggen waar deze ingeving op slaat en wie er wat mee kan of moet. In mijn directe omgeving zijn mensen dit van me gewend, maar op het werk is het soms lastig om de energie op de juiste manier te kanaliseren en soms te kiezen voor opschrijven in plaats van uitroepen.
Wat wèl, wat niet?
Niet alle ideeën die ik heb zijn goed, handig en uitvoerbaar. Sommige plannen werken niet of nu niet, dus die moet ik na enige overweging schrappen of vooruit schuiven. Het lastige is dat ik ook veel ideeën heb die wel redelijk tot goed zijn. Hoe ga ik daarin bepalen wat ik wel en niet wil doen? Wat heeft prioriteit of de grootste kans van slagen? Ik vind het soms erg lastig om te schiften en maar een deel werkelijk uit te voeren. Het liefst pak ik alle ideeën op en ga ik er als een wervelwind mee aan de slag. Leuk! Gaaf! Spannend! Maar handig en haalbaar? Helaas niet. Dan is het een kwestie van loslaten en dat blijkt niet mijn sterkste punt.
Ideeën loslaten
De afgelopen tijd heb ik heel hard gewerkt om op de planning voor te lopen en een nieuwe routine te implementeren. Elke dag had ik talloze dingen staat die nu uitgevoerd moeten worden en die ter voorbereiding zijn. De eindeloze lijst met ideeën was handig om uit te putten en alle artikelen op te baseren waar ik mee aan de slag was. Maar nu is het zaak om prioriteiten op orde te houden en sommige ideeën los te laten. Wat nu niet kan, lukt of handig is, daar hoef ik nu niks mee. Dat maakt het geen slecht idee, maar het geeft wel ruimte om me te focussen. Ook heel belangrijk!
Veel mensen met ADHD hebben een apart gevoel voor tijd. Het is ‘nu’ of ‘niet nu’ als het gaat om tijd en prioriteit. Door veel te plannen kan ik redelijk omgaan met tijd en prioriteit. Leven in het nu is wel nog een dingetje. Met mijn hoofd in de toekomst of in het verleden zitten is veel makkelijker dan het nu. En dat is niet altijd even handig.
Altijd iets om over na te denken
Er is altijd iets om over na te denken, om niet te vergeten, om me druk om te maken of om over te malen. Dit heeft meestal te maken met de toekomst. Taken op het werk waar ik een oplossing voor moet bedenken of niet moet vergeten, boodschappen en huishoudelijke taken die ik nog moet doen of afspraken die ik met vrienden in wil plannen. Ontspannen televisie kijken of even relaxen is lastig met een hoofd wat continu nadenkt over dingen waar ik nog wat mee moet. Zeker als ik moe ben vind ik het lastig om uit de gedachtenstroom te stappen en te zien dat deze gedachten helemaal niet zo belangrijk zijn.
Reflecteer alles
Terugdenken aan gesprekken en situaties, mijn reacties en gevoelens, en doelen die ik wel of niet heb gehaald komt regelmatig aan bod in mijn drukke hoofd. Ik reflecteer alles wat ik denk, doe en niet doe. Omdat ik me de situaties en gevoelens van anderen erg aantrek, zit mijn hoofd ook nog eens vol met de gedachten daaraan. Een situatie of gevoel loslaten is erg ingewikkeld, vroeger of later duikt een gedachte of gevoel weer op alsof het nooit weg is geweest. En de reflectie op mijn of andermans handelen begint weer van voren af aan.
Van me afschrijven
Zo’n hoofd vol met gedachten kan me soms behoorlijk in de weg zitten. Ontspannen is lastig, een gevoel of situatie achter me laten is moeilijk en alle negatieve gedachten kosten me veel energie. Soms helpt het om het van me af te schrijven, in een blog of dagboek kan ik mijn gevoelens en twijfels kwijt zodat er even wat ruimte ontstaat in mijn hoofd. Ik doe dit uiteraard veel te weinig, dus het is goed om mezelf er af en toe aan te herinneren dat de gedachten toevertrouwen aan papier me helpt. Dit blog is een stapje in de juiste richting, hopelijk geeft dat nu wat ruimte om lekker te kunnen ontspannen zonder allerlei gedachten die energie vreten!
Lezing Zafanja Hartog ADHD en seksualiteit, foto door Merlijn Scharn
Seks en ADHD gaan niet altijd lekker samen. Sommige ADHD’ers hebben een enorme seksdrive terwijl anderen bij voorbaat al volledig afgeleid zijn. Hoe zorg je voor een prettig seksleven voor jezelf en je bedpartner zonder dat ADHD roet in het eten gooit? Consulent seksuele gezondheid Zafanja Hartog van Hartog voorlichting in Utrecht geeft wat inzicht in dit verhaal.
Psycholoog, gedragsdeskundige en nog veel meer
Wanneer we Zafanja vragen zichzelf kort te omschrijven, komt er een hele waslijst aan rollen uit. “Ik ben partner, stiefmoeder, gedragskundige, tapdanser, hobbytuinder, redacteur, consulent seksuele gezondheid (in opleiding) en vrouw met ADHD.”
Al tijdens haar studie Psychologie ontdekte Zafanja haar passie voor seksualiteit. “Ik vind het belangrijk dat intimiteit en seksualiteit bespreekbaar zijn. De meeste behandelaren durven er niet over te beginnen, de meeste mensen die tegen problemen aanlopen ook niet. Wie start er dan het gesprek?”
Moeite met opgewonden raken
Vrouwen met en zonder ADHD hebben wel eens moeite met opgewonden raken en een orgasme krijgen. Het percentage vrouwen met ADHD dat ernstige klachten ervaart bij de opwinding en het orgasme ligt hoger dan vrouwen zonder ADHD. De drukte in het hoofd speelt daar een rol in. “Omdat wij vaak druk in ons hoofd zijn en onze aandacht naar het hoofd gaat, vergeten we wel eens dat we ook nog een lijf hebben. We voelen het dan alleen als het onder grote spanning staat. Om opgewonden te kunnen raken, moet je signalen die je lijf geeft opmerken.”
Signalen van je lijf opmerken is voor veel vrouwen lastig, zeker als ADHD ook nog een rol speelt. Voor mannen is dat over het algemeen makkelijker. “Ze merken hun geslachtsdeel dagelijks meerdere keren op. Een erectie interpreteren zij makkelijker als signaal dat ze opgewonden zijn. Wij hebben een orgaan dat zich vooral aan de binnenkant van ons lichaam bevindt. Een vrouw met ADHD kan, doordat zij met momenten vooral in haar hoofd leeft, die signalen van opwinding missen. Als je merkt dat je opgewonden bent, kan je besluiten om er wel of niet iets me te doen. Niet als je de signalen mist.”
“Pijn in of bij je vagina kan voorkomen als je minder goed opgewonden bent of te snel over wilt gaan tot neuken, de beloning waar mensen met ADHD soms linea recta op af willen stevenen. . Zorgen dat je als vrouw goed opgewonden bent voordat je verder gaat is een belangrijke stap om niet over te slaan. Vrijen met pijn kan je ervan weerhouden om seks te hebben met je partner. Sommige vrouwen negeren de pijn en gaan door. Maar pijn wil je niet. Mocht je er alleen of met je partner niet uitkomen, zoek dan zeker hulp bij een deskundige. ”
Afdwalen tijdens de seks
Afgeleid zijn tijdens de seks is de meeste vrouwen met ADHD niet vreemd. Dat kan impact hebben op de seks, opgewonden raken en moeite met een orgasme krijgen kunnen hierdoor worden veroorzaakt. “Om een orgasme te kunnen krijgen moet je je voor langere tijd concentreren op je gevoel. Maar regelmatig dwalen gedachten af naar allerlei huishoudelijke klussen, gedoe op het werk enzovoorts. Een stressvolle dag werkt niet bevorderlijk om een orgasme te krijgen. Afleiding kan het gevoel geven dat je opnieuw moet beginnen met opbouwen van de opwinding.”
Soms zakt de moed in de schoenen als je afgeleid bent tijdens de seks. Zafanja geeft aan dat we ons niet moeten laten ontmoedigen. “Realiseer je dat een orgasme krijgen geen competitie is. Als je alleen maar denkt aan het krijgen van dat orgasme, dan leidt die gedachte juist weer af.” Deze klachten zijn niet specifiek voor vrouwen met ADHD, maar de aandoening kan wel een grote rol spelen in je seksleven. Als dat zo is, is het goed om te weten zodat je gericht ermee aan de slag kan. “Het wordt pas een probleem, wanneer je het zelf als een probleem gaat ervaren en het invloed heeft op je seksleven of je relatie.”
Hoe kan ik mijn seksleven verbeteren?
Hoe krijg je je seksleven weer op de rit na een dip? Zafanja stelt dat je niet moet gaan zitten wachten. “Spontane zin in seks bestaat niet. Ook al denken mensen dat wel. Je seksleven onderhouden is hard werken. Soms is de dip te diep of te lang en vind je het lastig om weer aan seks te denken. Dit kan effect hebben op je relatie. It takes two to tango. Betrek je partner in je gevoel, heb het erover met elkaar.” Mocht je er samen niet uitkomen kan je op seksualiteit.nl oefeningen vinden om met elkaar te praten. Als dat niet lukt, is het goed om praten met een professional te overwegen.
Sommige vrouwen hebben veel verschillende partners gehad en maken zich zorgen dat ze een te wild seksleven hebben. “Het kortetermijndenken dat soms bij ADHD hoort, kan de boel verstieren. In het heetst van de strijd bijvoorbeeld niet dat condoom pakken. Maar de werkelijkheid is complexer dan we overal lezen.” Zafanja geeft aan dat impulsief gedrag en een seksverslaving heel verschillende dingen zijn. “Seksverslaving heeft niet zozeer met seks te maken, maar met onderliggende processen. Het inzetten van professionele hulp kan helpen om een andere manier te vinden om met bijvoorbeeld frustratie om te gaan en anders naar jezelf te kijken.”
Doen wat je lekker vindt
Je seksleven een boost geven kan door vooral te doen wat je lekker vindt. “Hét recept voor een orgasme bestaat niet. Bedenk voor jezelf wat je lekker vindt, communiceer dit naar je partner en houd het luchtig.” Neem de tijd om opgewonden te raken en plan tijd in voor seks, vertelt Zafanja. “Ik hoor je denken: ‘Ja maar seks plannen is niet spontaan en saai!’ Probeer het en oordeel dan. Sluit alle mogelijke afleidingen van buiten uit. Zorg voor ontspanning in je lijf. Heb je moeite met ontspannen, vraag dan bijvoorbeeld of je partner je masseert. Het helpt je om je lijf beter te voelen. Het werkt tegelijkertijd ook erotiserend.”
“Net als toen jullie elkaar net leerden kennen, bedenk je welke lingerie je aan zult trekken, wat je allemaal gaat doen die avond. Denken aan dit soort zaken maakt al dat je je meer openstelt voor seks.” De voorbereiding wordt daarmee een onderdeel van het voorspel. Gebruik de mooie kanten van ADHD om je date en vrijpartij extra prettig te maken. “We beschikken over een ongelimiteerde dosis creativiteit, fantasie en doorzettingsvermogen!”
Oefenen met ontspanning
Ontspannen is belangrijk, zeker in het seksleven. Voor vrouwen met ADHD is dat bij uitstek een uitdaging. Een ontspanningsoefening kan helpen met ontspannen en zorgen dat je je lijf beter voelt en opmerkt. Een oefening die Zafanja meegeeft is:
“Wanneer je veel in je hoofd zit en je lijf gespannen voelt, is één van de plekken waar die spanning zit je buik. Het voelt als je buik inhouden om een strakke broek aan te doen maar dan de hele tijd. Als je die te strakke broek aan hebt, verandert je hele houding en haal je moeilijker adem. Probeer drie keer per dag 10 seconden je buik los te laten. In het begin is dat lastig en moet je bewust je spieren sturen (bijvoorbeeld door je hand op je buik te leggen, rustiger adem te halen en je ademhaling naar je hand te sturen). Je zult merken dat dit steeds makkelijker gaat, totdat je bewust wordt dat je buik steeds fijner gaat aanvoelen. Uiteindelijk heeft het effect op de rest van je lijf. Dit klinkt alsof het niks met seks te maken heeft, en dat heeft het ook niet. Maar leren ontspannen heeft een positief effect op je seksleven. En dan niet te snel opgeven omdat je niet snel iets merkt natuurlijk!”
Wil je meer weten over ADHD en seksualiteit of een afspraak maken met Zafanja? Je kan haar een mailtje sturen.
Slecht slapen en ADHD gaan vaak hand in hand. Slaapproblemen kunnen de ADHD-symptomen verergeren en allerlei andere akelige gevolgen hebben. Gebrek aan energie, prikkelbaar zijn en lichamelijke klachten zijn slechte slapers niet vreemd. Hoe kan je nou zorgen dat je beter gaat slapen? Psychiater Sandra Kooij van PsyQ Den Haag en ADHD Fund legt uit wat vrouwen met ADHD kunnen doen bij slaapproblemen.
Psychiater met decennia ervaring in ADHD
Sandra Kooij houdt zich al tientallen jaren bezig met onderzoek naar en behandeling van ADHD. De laatste jaren zet ze zich actief in voor vrouwen met ADHD omdat er simpelweg te weinig wetenschappelijke kennis is over hoe ADHD-symptomen zich specifiek uiten bij vrouwen. Sandra is zelf een druk bezette dame. Naast haar werk als psychiater schrijft ze boeken, is ze initiatiefnemer van ADHDFund (online crowdfunding van onderzoek), is ze amateurkunstenaar en leert ze sinds kort zingen. “Mensen hebben weleens aan mij gevraagd of ik zelf ook ADHD heb, ik herken me wel in de passie en energie van ADHD’ers, ik vind het heel inspirerende mensen!”
Slaapproblemen en ADHD, hoe zit dat?
ADHD en slaapproblemen gaan opvallend vaak samen. In sommige gevallen is het slaapprobleem de aanleiding voor verder lichamelijk of psychologisch onderzoek, omdat mensen simpelweg niet meer functioneren. Hoe zit dat? “Slaapproblemen komen bij bijna iedereen met ADHD voor, zodat je je kunt afvragen of ADHD niet eigenlijk een slaapstoornis is. Vaststaat dat de ernst van ADHD toeneemt door slaaptekort. De vraag is of het omgekeerde ook geldt: of ADHD verbetert door betere slaap. Daar doen we nu onderzoek naar.” Mensen met slaapproblemen en ADHD komen meer dan eens in de hulpverlening terecht met klachten als burn-out, chronische vermoeidheid, stemmingswisselingen, overgewicht en noem maar op.
Soorten slaapproblemen
Gebrek aan slaap heeft enorme impact op het dagelijks functioneren en op de ernst van ADHD-symptomen. Toch heeft niet iedereen dezelfde problemen met slapen. “Er zijn verschillende typen slaapstoornissen bij ADHD (onder andere restless legs, slaap apneu, inslaap problemen), maar de meest voorkomende is de verlate slaapfase, een stoornis van de biologische klok. Dit hangt samen een verlate aanmaak van het slaaphormoon melatonine, zoals wij hebben aangetoond. Dan ga je liefst laat naar bed en laat op. Laat opstaan lukt vaak niet door school of werk, en dan ontstaat slaaptekort. Veel mensen met ADHD slapen maar 5-6 uur per nacht. Dit is veel te weinig, 7-8 uur is optimaal.” Veel mensen me ADHD zijn zelfbenoemde nachtvlinders en kortslapers. Dit wordt door onderzoek bevestigd.
Impact van slaapproblemen
Slaaptekort kan tot ernstige problemen leiden in het dagelijks leven. Niet alleen ben je moe na een slechte nacht (of meerdere slechte nachten), ook vele andere aspecten van je leven worden beïnvloed. “Goede slaap is veel belangrijker dan we dachten: voor je aandacht, je stemming, maar ook voor je gewicht en gezondheid op de langere termijn. Door slaaptekort neemt je eetlust toe en zo kan je dik worden. Obesitas leidt weer tot hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten en kanker. Gelukkig kan je deze negatieve spiraal doorbreken met bepaalde maatregelen, melatonine ’s avonds en licht ’s ochtends.” Een goede slaaphygiëne, zoals dat met een mooi woord heet, is onmisbaar om je slaapproblemen in toom te houden.
Hoeveel uren slaap per nacht heb je nodig?
Veel mensen met ADHD zeggen minder of juist meer dan acht uur slaap per nacht nodig te hebben om goed te kunnen functioneren. Hoe kom je er nou achter hoeveel slaap je nodig hebt? “De natuur heeft het zo geregeld dat je 7 tot 8 uur slaap nodig hebt om geestelijk en lichamelijk te herstellen en fit te zijn voor de volgende dag. Mensen die korter slapen hebben meer klachten en ziekten, zo blijkt uit onderzoek. Mensen die zeggen minder slaap nodig te hebben bedoelen vaak dat ze niet langer kunnen slapen. Meer slapen is trouwens ook ongezond! Dus 7 tot 8 u is optimaal.” De truc is niet zozeer achterhalen hoeveel slaap je nodig hebt, maar zorgen dat je minstens 7 uur per nacht kan slapen. Hoe doe je dat?
Nachtrust bevorderen: slaaphygiëne
Wat kan je doen om een goede nachtrust te bevorderen? “Ten eerste: zorg dat je genoeg slaapt en eerder slaapt, dus voor 24:00 uur. Dus zorg voor een goede slaaphygiëne: geen koffie na 20:00 uur en geen fel licht (van schermen) na 21:30 uur. Ten tweede: zorg voor een goed contrast tussen dag en nacht.” Op tijd naar bed en eerder inslapen klinkt lastig. Gelukkig heeft Sandra enkele goede tips:
je scherm op ‘nightshift’ zetten na 21:30 uur
de tv weghalen uit je slaapkamer, of tv kijken met donkere zonnebril op
warm douchen ’s avonds (verhoogt je melatonine spiegel)
bedsokken tegen koude voeten (van kou word je wakker)
zorgen voor donkere slaapkamer (van licht word je wakker)
stoppen met onregelmatige diensten of ze beperken
’s ochtends fel licht opzoeken: minimaal 30 minuten buiten zijn, zonder zonnebril
sporten (verhoogt je melatonine spiegel)
zoveel mogelijk op zelfde tijd opstaan en naar bed gaan (ritme is steeds hetzelfde)
zo nodig 3 mg melatonine om 23 uur
zo nodig 30 min lichttherapie ’s morgens (vooral nodig in winter)
“We krijgen binnenshuis te weinig licht om de klok duidelijk te maken hoe laat het is. Dus hoe groter het contrast tussen licht en donker gedurende dag en nacht, hoe beter je slaapritme, en, dat is wel aangetoond, hoe minder ADHD!” Minder slaapproblemen en minder last van ADHD-symptomen, dat klinkt als een geweldige oplossing. Zijn slaapproblemen en ADHD werkelijk zo direct met elkaar verbonden door het verschil in licht en donker?
Licht en slaapproblemen bij ADHD
“In Mexico en Spanje komt minder ADHD voor dan in noordelijker landen bijvoorbeeld. Door het contrast tussen licht en donker te vergroten kun je het zuidelijke effect van meer licht imiteren en kun je beter gaan slapen: met melatonine voor de nacht, en licht ’s ochtends. Omdat het licht in je ogen moet vallen moet je je zonnebril overdag dus zoveel mogelijk thuis laten!” Meer zonnestralen pakken met je ogen om ’s nachts beter te slapen. Het klinkt mooi, maar voor ADHD’ers is dat juist lastig.
“ADHD’ers zijn heel vaak overgevoelig voor licht, zodat ze juist vaker een zonnebril dragen dan anderen. We doen nu onderzoek naar het oog bij ADHD, maar weten al wel dat in je ogen ook dopamine en melatonine receptoren zitten. Die reageren op licht en communiceren met de biologische klok!”
Wat te doen bij slaapproblemen?
Samenvattend is het dus belangrijk om overdag zoveel mogelijk licht te vangen door buiten te zijn, en het ’s nachts donker te houden, jezelf rozig te maken door een warme douche ’s avonds, geen oppeppende middelen te gebruiken (schermlicht, cafeïne), en zoveel als mogelijk een vast ritme aan te houden. Toevallig heb ik zelf in januari, als onderdeel van een ‘balansweek’, vergelijkbare regels aangehouden voor het slapen. Dat was met veel resultaat! Goed om dat weer strenger toe te passen. Hoe zorg jij dat je beter kunt slapen?
Ken je het gevoel dat je steeds achter de feiten aanloopt, de tijd vervliegt en je niet de resultaten behaalt die je verwacht, omdat je simpelweg te veel plannen hebt? Ik wel en het is bloedirritant! Voor elk project, elke hobby, elke ‘geef-het-een-naam’ heb ik talloze ideeën. In plaats van me te focussen op enkele hiervan, wil ik een hele berg ideeën uitwerken en uitvoeren. Met een gigantisch gevoel van falen als resultaat.
Een hoofd vol ideeën
Op mijn nieuwe werk is een hoofd vol ideeën een groot voordeel. Er is veel ruimte voor nieuwe artikelen, nieuwe campagnes en allerlei nieuwe invullingen van andere taken die binnen het team vallen. In de afgelopen weken heb ik al tig plannen neergepend en in ons systeem neergezet, ik heb nieuwe ideeën omgezet naar concrete artikelen en later deze week gaan we brainstormen om de plannen voor de komende tijd vorm te geven. Heerlijk! Zo ben ik op mijn best. De continue stroom aan gedachten is een mooi middel om in te zetten tijdens een creatief proces. Het grote voordeel op het werk is dat de prioriteiten duidelijk zijn en ik niet verantwoordelijk ben voor alles binnen het proces. Ik pak een deel op en kan een deel laten liggen waardoor mijn inzet ook voor mijn gevoel wordt omgezet naar een waardevolle bijdrage. Precies daar gaat het thuis mis.
Keuzes en prioriteiten
In mijn vrije tijd is de continue stroom aan gedachten en ideeën niet altijd een zegen, maar ook vaak een vloek. Talloze onafgemaakte hobby’s liggen me aan te staren en ik voel me een slecht mens dat ik er te weinig tijd aan besteed. Een cursus waar ik met veel plezier aan werkte, ligt onrustig op me te wachten. Elke week dat ik er niet aan toe kom, wordt het lastiger om weer te beginnen. De brainstorm van ADHDvrouw leverde talloze prachtige plannen op, maar de uitvoering ervan kost me veel moeite, omdat ik er naar mijn idee veel te weinig tijd in kan steken. De hulptroepen van ADHDvrouw komen met goede ideeën om de boel te stroomlijnen en verbeteren, maar ik merk dat ik het lastig kan bijbenen. Ik heb zelfs voor het eerst mijn eigen deadline gemist! Ik moet keuzes maken en prioriteiten stellen. Momenteel voelt het alsof er een onoverkomelijke berg aan taken op me ligt te wachten en de juiste prioriteiten aanbrengen blijkt lastig.
Niet zo perfectionistisch
De truc is natuurlijk om niet alles te willen doen en niet zo kritisch te zijn op mezelf. Ik ben net weer vier dagen per week op kantoor aan het werk, en ik ben mijn weg aan het zoeken in de balans tussen werk en ontspanning. Elke taak daarnaast is extra. Maar zo zie ik het niet. Ik voel me ondankbaar als ik de spulletjes die ik voor mijn hobby’s heb gekregen onvoldoende gebruik, ideeën van anderen die willen helpen niet snel genoeg omzet in actie en vrienden niet regelmatig genoeg contact om te kletsen of af te spreken. Natuurlijk moet de focus liggen bij mezelf. Gelukkig weet ik aardig de balans te houden. Maar ik voel me er schuldig over. Op mijn vrije dag niks doen en lummelen voelt nog steeds als verloren tijd, ook al weet ik dat ik het keihard nodig heb. Maar zo lang de lijst met taken overvol zit met ideeën, plannen, hobby’s en andere verplichtingen is het lastig om dit gevoel van me af te schudden. Het gevoel voedt het gebrek aan motivatie alleen maar, dus ik schiet er ook echt niks mee op. Tijd om te strepen en delegeren, anders maak ik mezelf helemaal gek.
Niet elke werkomgeving is gemaakt om het beste uit een werknemer met ADHD te halen. Stressvolle situaties of juist vervelling kunnen veel vergen, vergeetachtigheid of impulsief roepen wat je voor de mond komt kan problemen opleveren. Hoe ga je daar nou succesvol mee om? Arda Nieboer is coach bij ADHD-Praktijk in Arnhem en geeft slimme tips om beter mee te komen op het werk.
ADHD-coach met ADHD
Arda is gecertificeerd ADHD-coach voor volwassenen en heeft een eigen praktijk. Daarnaast is heeft ze zelf ADHD en weet dus als geen ander welke valkuilen de kop opsteken. Thuis, op het werk en als ouder. “Ik ben een alleenstaande moeder van twee pubers met een bijzonder brein. Daarnaast ben ik baasje van mijn Boomerhondje Bengel. In enkele steekwoorden ben ik te omschrijven als een levensgenieter, recht voor zijn raap en eerlijk. Ik hou van gezelligheid, de eetclub, zeilen, chi neng qi chong en lezen.”
In 2002 is Arda voor zichzelf begonnen als coach en zij heeft zich door diverse opleidingen en cursussen gespecialiseerd in ADHD bij volwassenen. Na haar eigen diagnose merkte ze dat standaard begeleiding bij haar niet werkt. Hoog tijd om daar voor anderen ook wat aan te doen. “Ieder mens is uniek en iedereen verdient een unieke aanpak.”
Moeilijkheden op het werk
Concentratie, rust nemen, vergeetachtig zijn en chaos in het hoofd zijn zo enkele herkenbare uitdagingen die op het werk hun tol kunnen eisen. Veel vrouwen met ADHD lopen in meer of mindere mate vast op het werk door hun symptomen. Hoe pak je dat aan? “Wat kan er voor zorgen dat je brein aanhaakt? Duidelijkheid? Afspraken met collega’s? Deadlines? Zoek naar oplossingen die ervoor zorgen dat daaraan voldaan wordt. Ik spreek het liefst deadlines af met mensen. Of ik spreek bijvoorbeeld iets af per mail, zodat er toch een lijntje open blijft. Mensen met ADHD zijn vaak zo bezig met wat niet lukt. Ik ben vooral op zoek naar wat wél werkt. En dat is voor iedereen anders.” Stap één is dus in kaart brengen wat je brein nodig heeft.
“Ik werk bijvoorbeeld met mijn eigen ontworpen weekplanner. Daarin kan ik mijn verzamel to-do-list kwijt en een taken-top-3 per dag. Dat werkt voor mij fantastisch. Verder heb ik kolommetjes gemaakt met ruimte voor: aantekeningen, weekdoelen, bellen/contact opnemen etc. Alles overzichtelijk. Taken zet ik in mijn agenda. Als je taken opschrijft en op een dag inplant, onthoud je ze beter en heb je 70% meer kans dat je ook daadwerkelijk doet.” To do lists zijn mij zeker niet vreemd en opschrijven helpt met het onthouden van kleine taken en afspraken. Absoluut een goede tip!
Een werkomgeving creëren die voor jou werkt is een must om goed te kunnen functioneren. Soms kost het wat tijd om te vinden wat werkt, maar het is zeker de moeite waard om de dagelijkse werkdruk goed aan te kunnen. Accepteren hoe je in elkaar steekt is hierin van groot belang. “Ik probeer mijn ADHD-ongemakken zoveel mogelijk te accepteren en kan er gelukkig ook vaak heel hard om lachen. Dit doe ik ook vaak met een ADHD-vriendin en mijn klanten. Heerlijk! Hoewel ik het doodvermoeiend vind soms, maak me er steeds minder druk om.”
Overbelasting en burn-out bij ADHD
Vrouwen met ADHD hebben de neiging om maar door te blijven denderen. Er is altijd wel iets wat moet, een collega die hulp nodig heeft of een leidinggevende waar je geen ‘nee’ tegen kan zeggen. Overbelasting en burn-out liggen op de loer. “Hier heb ik eigenlijk geen last van. Dit komt denk ik omdat ik me heel bewust richt om ook pretstofjes aan te maken. Ik heb oplossingen paraat voor als ik me niet goed voel. En natuurlijk heb ik ook wel een off-day en off-momenten. Dat probeer ik te accepteren, dat werkt beter dan dat ik kritisch op mezelf ben.”
Wat zou je kunnen doen om de balans weer terug te brengen voordat je overbelast raakt? “Als je heel veel denkt, is het ook zaak dat je dingen doet om te voelen, dus balans daarin te vinden. Hiervoor doe ik ki-oefeningen en een voeloefening. Heel simpel en dat doe ik inmiddels automatisch. Daarnaast wandel ik dagelijks een paar keer met de hond en dan probeer ik in het nu te zijn en te genieten van de omgeving.” Even de tijd nemen om bij jezelf ‘in te checken’ is een advies wat ik ook uit andere bronnen heb gekregen. Het is lastig om te starten, maar routine erin krijgen is belangrijk.
“Ik heb me opgegeven voor Chi Neng qi gong en ga daar één keer per week naar toe en kan oefeningen thuis doen met een MP3’tje. Dat helpt mij enorm. Ik heb weet waar ik blij van wordt en energie van krijg. Ik weet ook wat ik vooral niet moet doen – ik heb werkelijk een not-to-do-list.” Dus tijd voor jezelf maken en prioriteiten stellen is het devies!
Doe wat bij je past
Sommige vrouwen met ADHD vinden het lastig om over hun emoties te praten waardoor soms ineens de bom kan barsten. Hoe kan je daar in een professionele omgeving beter mee omgaan? “Ik werk vooral alleen dus dat is niet zo aan de orde. Verder ben ik een getrainde ADHD’er, zeg ik wel eens. Door de opleiding voor ADHD-coach en doordat ik dagelijks met cliënten aan het puzzelen ben naar hun gebruiksaanwijzing, ben ik dagelijks ook bezig met mijn eigen uitdagingen en doelen. Vroeger vond ik het ontzettend lastig om over überhaupt iets te praten (diagnose ADD). Ik ben veel bezig geweest met communicatie en assertiviteit dat heeft mij enorm geholpen.”
Een coach in de arm nemen of een cursus volgen kan helpen. Op het gebied van assertiviteit en communicatie is veel hulp te vinden. Maar om jezelf de beste kans te gunnen, is acceptatie het belangrijkste. “Vooral door jezelf te accepteren, wordt het makkelijker om je draai te vinden op het werk. Dan kan een ander dat vaak ook.”
Impulsief en een flapuit zijn is soms lastig te combineren met werk. “Zoek iets wat echt bij je past. Vaak iets met afwisseling. Waar blijft je brein (nogmaals) door aangehaakt? Wat helpt je? Of begin voor jezelf. Ik denk dat dit voor iedere ADHD’er anders is. Het is heel persoonlijk waardoor jij aanhaakt. Ik heb een cliënt die bij een notariskantoor werkte en daar super op haar plek zat. Dat is voor mij niet te begrijpen, maar ja… Zij zou gek worden van mijn werk. Dus hoe is dat voor jou?”
Oefenen met positiviteit
Arda benadert de hulpvragen van haar cliënten en de uitdagingen uit haar eigen leven altijd vanuit een positieve levenshouding. Om daarmee te oefenen, kan je jezelf een aantal vragen stellen. “Richt je op het positieve. Maak een lijst met jouw positieve punten. Wat zijn je talenten? Wat zijn je positieve eigenschappen? Wat werkt wél? Wat wil je wél? Hoe lukte het je om rustig te worden? Waar word je blij van? Waar krijg je energie van? Wanneer lukte iets wél? Hoe deed je dat? Je kunt zelf je stress-stofjes verlagen door aan de andere kant dingen te doen. Wat zijn dat voor dingen? Als je zo veel als mogelijk ingevuld hebt, hou hem bij de hand om aan te kunnen vullen.”
Mocht je een off-day hebben, wat kan je dan doen? “Schrijf alle antwoorden op bovenstaande vragen op losse kleine blaadjes, vouw ze op, doe ze in een pot. En als je het even niet meer weet, pak je er één of meer uit. En doe daar iets mee!”
ADHD en relaties kan een flinke uitdaging zijn als je de juiste partner hebt, maar heb je die wel? Of ben je op zoek naar een partner en kom je de juiste match maar niet tegen? Relatietherapeut Sylvia van der Spek van Relatieraadsel in Den Haag geeft tips hoe om te gaan met ADHD in een relatie en als single op zoek naar een partner.
Relatietherapeut en coach
Sylvia is relatietherapeut voor stellen en coach voor hoogopgeleide single vrouwen. “Stellen help ik om elkaar beter te leren begrijpen, singles help ik met het vinden van de juiste man. Hoogopgeleide vrouwen die ik begeleid hebben alles voor elkaar, alleen de man ontbreekt. Dan is de vraag natuurlijk: waarom is dat zo?” In haar praktijk ziet ze vrouwen met ADHD en HSP die vaak tegen dezelfde dingen aanlopen als veel andere stellen. “Ruzies bij stellen zijn er vaak omdat ze elkaar niet goed begrijpen, de taakverdeling niet werkt, geld een issue is en het anders zijn dan de ander soms moeilijk te accepteren is.”
ADHD en relaties, hoe werkt dat?
Voor partners kan het moeilijk zijn om een weg te vinden in een relatie met een vrouw met ADHD. “Zorg allereerst dat je duidelijk maakt wat het betekent dat je ADHD hebt, leg uit waarom dingen gebeuren zoals ze gebeuren. Vergeet je iets omdat je laks bent of omdat je chaos in je hoofd hebt? Dat zijn heel verschillende dingen. Is er sprake van opzet of niet? ” Soms lijkt het voor de partner opzet om iets te vergeten, terwijl dat niet zo is. Het is goed om daar duidelijkheid over te geven, zegt Sylvia. “Het is een beperking, je kan er niks aan doen dat je dat hebt.” Maar je kan wel wat doen aan hoe je ermee omgaat!
Praten over emoties is vaak een uitdaging binnen relaties, zeker als er ADHD in het spel is. “Oefenen en uitproberen en je bewust zijn van het feit dat je dat moeilijk vind is de eerste stap. Alles wat je oefent daar word je beter in. Als het gaat om dingen vergeten, daar kan je allerlei trucjes voor verzinnen. Dat is met emoties onder woorden brengen ook.” Betrek je partner in je uitdagingen en laat hem of haar weten wat je lastig vind, vervolgt Sylvia. “Ga het vooral niet uit de weg en benoem dat je het moeilijk vindt. Hoe vaker je dat doet, hoe makkelijker het wordt. Als je weet dat je ergens niet goed in bent en je erkent dat, dan is het makkelijker om dat te benoemen naar de ander. Zeg bijvoorbeeld ‘Ik vind het soms lastig om daar woorden te verzinnen.’ Dan kan die ander je ook helpen daar woorden voor te verzinnen. Je kan gevoelens niet blijven opkroppen, uiteindelijk ontploft het toch een keer.”
Gelijkwaardige relatie opbouwen
Partners van vrouwen met ADHD kunnen zich storen aan ADHD-symptomen. Soms kan de partner klachten bagatelliseren of haar gaan betuttelen, met fikse gevolgen voor het zelfvertrouwen van de vrouw met ADHD. “Dit kan je tegengaan door je gelijkwaardig op te stellen. Als een partner je gaat betuttelen moet je daar iets over zeggen. Als je het moeilijk vind om over gevoelens te praten is dat lastig, maar door te zeggen dat je niet moet betuttelen kan je de ander te vragen ermee op te houden.” Oefenen met uitspreken van je behoeftes is daarin een belangrijke stap, net als durven jezelf te omarmen. “Bedenk dat je een unieke persoonlijkheid hebt. Je bent anders dan anderen en dat maakt je mooi. Ik las laatst een artikel over een dame met ADHD en die had daar zoveel voordelen aan, die dacht alleen maar in voordelen. ‘Als ik dat niet had gehad, was ik nooit zo creatief geweest’.” Gelijkwaardigheid heb je dus voor een deel zelf in de hand, stelt Sylvia, door je zo op te stellen.
“Met ADHD heb je een hyperfocus waardoor je bepaalde dingen enorm goed kan. Als je een partner hebt die zich richt op de beperkingen, moet je zeggen dat je niet moet denken in beperkingen maar in voordelen. Iedereen heeft beperkingen, niemand kan alles.” Focus je op wat je goed kan en verlang niet van jezelf of je partner om alles te kunnen. “De één is goed in klussen en de ander in administratie. Als je dan vind dat je partner heel goed in beide moet zijn maak je het jezelf heel moeilijk en zorg je dat iedere partner niet goed genoeg zal zijn. Ieder mens heeft zijn positieve en negatieve kenmerken, met beide moet je met evenveel respect omgaan. En als partner blijft hameren op negatieve is hij of zij niet de juiste partner.”
Het vinden van de juiste partner
Impulsiviteit is voor een grote groep vrouwen met ADHD een valkuil, zeker als het gaat om het vinden van de juiste partner. “Wees je er bewust van dat je impulsief kan zijn en vraag je af bij elke keuze op het een impulsieve keuze is of heb je er goed over nagedacht. Zeker bij belangrijke beslissingen. Never a dull moment met een ADHD’er, maar soms kan het ook teveel zijn.” Dus geen vliegticket naar een ver oord boeken om die ene leuke man of vrouw te ontmoeten als je elkaar alleen kort via het internet hebt gesproken, maar pak een moment van bezinning voordat je een besluit neemt. Als je dan alsnog besluit het ticket te boeken, kan je achter je beslissing staan!
En hoe zit het met mensen ontmoeten in het uitgaansleven? Want daar ligt een impulsieve actie op de loer, zeker na een paar drankjes. “Luister naar je intuïtie, dan weet je of mensen te vertrouwen zijn of niet. Je bent misschien ten goeder trouw, de meeste mensen zijn ook te vertrouwen. Als je middenin de nacht mensen tegenkomt en het is gezellig, wat is daar mis mee? Soms heb je er achteraf spijt, als je alles van te voren weet wordt het ook saai. En de meeste vrouwen met een drankje op nemen wel eens verkeerde beslissingen en missen de remmingen, daarin zijn vrouwen met ADHD niet alleen!”
Geef liefde de tijd
“Als vrouwen impulsief zijn kunnen ze soms hun hart geven aan een man of vrouw die niet de juiste is, wanneer je je hart hebt gegeven is het soms lastig om het terug te nemen. Als je geneigd bent dat impulsief te doen en niet voorzichtig te zijn, kijk dan de eerste drie maanden eens of de partner voldoet aan criteria van de ware. Als je dat onbewust doet, denk dan eerst na over wat je zoekt voordat je impulsief een kiest die niet bij je toekomstdoelen past.” Dat klinkt wel heel plastisch, maar juist voor impulsieve dames die steeds de verkeerde partner lijken te treffen is dit misschien wel een goede tip.
“Als je iemand ontmoet in de kroeg, een spannende man, zit in een band, heel leuk, maar eigenlijk wil je over twee jaar een kind dan is die leuk voor een avond, maar niet geschikt als levenspartner. Vrouwen worden hopeloos verliefd en lopen achter zo’n man aan over een beeld wat ze van hem hebben wat hij (nog) niet is.” Ai, dit klinkt meer herkenbaar dan ik wil toegeven. “Een partner moet niet aan gesleuteld hoeven worden, neem hem of haar zoals deze nu is. Denk niet ‘ah, hij draait wel bij als hij ziet hoe leuk ik ben’. Bij vrouwen die niet zo kritisch zijn of niet zo goed nadenken over wat ze willen bereiken met een partner met wie ze in zee gaan kom ik dit tegen. Kies een partner die beschikbaar is en vergelijkbare doelen heeft voor de toekomst.” Zo klinkt het toch heel logisch, maar het komt verrassend vaak voor dat wij vrouwen met ADHD een partner kiezen die niet past bij onze toekomst.
“Je zoekt een match die past bij je toekomstdoelen. Het is net als een auto kopen. Doe je dat impulsief heb je een mooie auto, maar deze is onhandig. Middenin de stad met een klein kind is het fijn om de auto voor de deur te kunnen parkeren en dan heb je geen Volvo station nodig. Een kleine auto kan je altijd wel in de buurt parkeren.” Zo klinkt het natuurlijk heel redelijk. “Kijk de eerste drie maanden hoe de man of vrouw zich aan je ontvouwt. Je kan niet in een avond beslissen of iemand de juiste is, het duurt drie maanden om iemand te leren kennen en te ervaren of hij of zij is wat bij je past. Als je je hart niet hebt gegeven is het makkelijker om afscheid te nemen als het niet matcht.”