Danitsja
Relaties kunnen moeilijk en moeizaam zijn, als je ADHD in de mix gooit wordt het vaak alleen nog maar lastiger. Toch zijn er manieren om samen gelukkig door het leven te gaan, met enkele kleine aanpassingen kan je relatie al de goede kant op gaan. Marike de Valk van MV, Gestalttherapie en Bedrijfscounseling MV-Gestalttherapie en van MV-Relatietherapie Nijmegen in Beuningen legt uit.
Gestalttherapie
Marike de Valk heeft al 25 jaar een eigen praktijk als Gestalttherapeut. Wat is Gestalttherapie precies? “Het is een vorm van psychotherapie die in de jaren 1940 is ontwikkeld door Fritz Perls. Dit als reactie op de psychotherapie, die op dat moment erg steunde op het gedachtegoed van Freud. Daarin speelde de psychiater amper een rol. De cliënt herinnerde zich in de therapie allerlei dingen, terwijl de psychiater achter de divan zat en af en toe met ‘hm hm’ reageerde. Perls vond het contact tussen cliënt en psychiater enorm belangrijk, juist in die relatie kan de cliënt veel leren.” Deze therapievorm focust zich op het hier en nu, het verleden wordt alleen onderzocht als dit in het hier en nu een plek heeft, legt ze uit.
Gestalt betekent ‘figuur’ of ‘dat wat op de voorgrond komt’. “Een figuur heeft ook een achtergrond, soms staat dit haaks op wat de voorgrond voorstelt.” Gestalttherapie kijkt naar het contact wat de cliënt heeft met zichzelf, de therapeut en anderen. Dit contact is verbaal en non-verbaal, maar ook meer dan dat. “Het gaat ook om de interactie. Wanneer ik een reactie heb op het verhaal van een cliënt dan zegt dat wat over de cliënt en over mezelf. Als de reactie vaker voorkomt, bijvoorbeeld als ik erg moe word wanneer een cliënt wat vertelt, dan is het goed om te kijken of anderen ook zo op hem of haar reageren en waar dat door komt.”
Ruzie en ADHD in een relatie
ADHD-symptomen kunnen in een relatie leiden tot ruzie, spanningen en uit elkaar groeien. Zeker als er begrip richting elkaar ontbreekt. “Het is belangrijk dat beide partners snappen wat de mogelijkheden en de beperkingen zijn van de partner met ADHD. Daarom is het van belang om niet de ene partner als ‘patiënt’ neer te zetten en de ander als ‘normaal’. Iedereen heeft mogelijkheden en beperkingen, het gaat veel meer om de mogelijkheden en beperkingen in jullie relatie.” De mogelijkheden en beperkingen erkennen maakt al veel uit in de interactie tussen partners. Begrip voor elkaar leidt minder snel tot ruzie en ergernissen.
“De symptomen hebben vaak consequenties, kijk bijvoorbeeld naar het huishouden of de administratie. Helaas wordt er nog steeds vaak van de vrouw verwacht dat zij het gros van het huishouden doet, terwijl de vrouw met ADHD daar misschien heel moeilijk haar weg in kan vinden. Dan is het zaak om te kijken hoe je dat beter kunt organiseren door bijvoorbeeld een rooster te maken waar veel afwisseling in zit of een andere taakverdeling te maken waarin zij taken op zich neemt waar ze wel goed in is. Kijk naar wat helpt en wat voor jullie werkt.” Focussen op de mogelijkheden geeft ruimte voor minder ruzies en spanningen in de relatie, maar onderken ook je eigen beperkingen, waarschuwt Marike. “Zonder de beperkingen te erkennen kan je er niet mee aan de slag.”
“Je kan allerlei hulpmiddelen inschakelen om te helpen met structuur en dingen onthouden. Rust is daarin heel belangrijk, ook al is dat heel moeilijk voor mensen met ADHD. Kijk naar wat voor jou rust brengt, is dat mindfulness of muziek of wat anders?” Rust helpt om de ernst van de symptomen te verminderen en de positieve kanten te laten floreren. Daarnaast staat niet vast dat je een taak voor altijd onder je hoede hebt, taken afwisselen met je partner kan een goede oplossing zijn!
“Mensen met ADHD zijn vrolijk, creatief, denken out of the box en het is nooit saai met ze. De positieve kanten zijn belangrijk om te benadrukken, zeker in een relatie. Sommige partners hebben de behoefte aan erkenning van de therapeut of van de buitenwereld dat het moeilijk is om met een partner met ADHD te leven. Het is belangrijk om daar niet zomaar in mee te gaan en de partner met ADHD een rotgevoel te geven. Maar je moet het gevoel van de partner ook niet miskennen. Het kán ook heel moeilijk zijn. En dan is het belangrijk om te kijken waar die moeite nu precies in zit en hoe je daar samen het beste mee om kunt gaan.”
Behoeftes en emoties uiten
Veel vrouwen met ADHD vinden het lastig om over emoties en behoeftes te praten. Soms weten we zelf niet eens wat we willen dus hoe moeten we dat dan onder woorden brengen? “Ze weten soms niet precies wat ze willen omdat ze te weinig stilstaan bij zichzelf. Mensen met ADHD, en mensen überhaupt in onze moderne samenleving, focussen zich teveel op prikkels van buitenaf en nemen te weinig tijd voor introspectie. De eerste stap is je regelmatig afvragen hoe je je voelt en welke behoefte je hebt.
Stilstaan bij jezelf en je eigen gedachten en behoeften ervaren, het is lastig als je dat niet van nature doet. “Weinig mensen doen dit van nature, dat is iets wat je kunt oefenen. Neem bijvoorbeeld als je naar de wc gaat je telefoon niet mee, maar gebruik dat moment voor jezelf. Wat voel ik en waar heb ik behoefte aan? De dag bewust starten is ook een goede oefening.
Om de dag bewust te starten heeft Marike een goede tip.“Wanneer je opstaat, vraag jezelf eerst met welk gevoel je bent opgestaan en wat je gaat doen die dag. Zeker mensen die moeite hebben met structuur, hebben er baat bij om eerst de dagplanning voor zichzelf door te nemen en bij elke taak 25 tot 50% tijd voor onvoorzien in te ruimen. Zo heb je de tijd voor een foutieve tijdsinschatting en afleiding.” Deze ruimte creëren scheelt ook een hoop gestress! “Veel mensen met ADHD hebben moeite met tijd inschatten, daarnaast is afleiding iets om altijd rekening mee te houden. Door de dag bewust te starten en de ruimte voor uitloop in te plannen sta je al heel anders op.”
Dat gevoel voor tijd is zeker een uitdaging en afleiding ligt altijd op de loer, dus dat is zeker mooi om te oefenen! “Een goede oefening is om bij te houden hoe lang taken duren. Dan kan je daar met plannen veel beter rekening mee houden.”
Impulsiviteit in een relatie
Impulsiviteit is voor een grote groep vrouwen met ADHD een valkuil binnen de relatie, in sommige gevallen kan het flinke gevolgen hebben voor het liefdesleven of zelfs de eigen gezondheid. “Het is moeilijk om te rem te zetten op impulsiviteit. Je kunt jezelf voornemen om na te denken voordat je een keuze maakt, maar dat is nou precies wat je niet doet als je impulsief een actie onderneemt. Het is beter om ervoor te zorgen dat je andere dingen op de rit hebt zodat de impulsiviteit minder de overhand krijgt. Doe bijvoorbeeld mindfulness en sta bewust op in de ochtend, dan heb je er minder last van.”
Impulsiviteit is vaak een reactie op onrust wat voortkomt uit adrenaline, stelt Marike. “Ga wandelen als je de onrust voelt, want de adrenaline moet afnemen om het gevoel van onrust te laten afnemen. Een half uur wandelen maakt je hoofd leeg en is al voldoende. Het is de truc om niet wat te gaan doen, maar om stil te staan bij het gevoel want dan verdwijnt het vanzelf.”
Introspectie is ook een goede manier om met onrust en impulsiviteit om te gaan. “Je zou enorme interesse in je eigen psyche kunnen ontwikkelen zodat je daar je hyperfocus op richt, dan kan je vorm geven aan dat onrustgevoel.”
Zelfvertrouwen en ADHD
Vrouwen met ADHD horen vaak hun hele leven al wat ze wel en niet moeten doen en kampen daardoor vaak met een gebrek aan zelfvertrouwen. In een relatie kan dit leiden tot een scheve verhouding. “Een mens heeft weinig zelfvertrouwen als je jezelf niet goed kunt vertrouwen, dat komt door dingen te doen die niet goed voor je zijn. Daarvoor moet je stilstaan bij jezelf, jezelf waarnemen, voelen hoe het met je is, wat je behoefte is, wat je denkt. Dit is het allerbelangrijkste en het allermoeilijkste, het is zelfs een maatschappelijk probleem. Niet alleen mensen met ADHD kampen met deze problemen, bij mensen met ADHD is er alleen een naam voor.”
“Veel mensen met ADHD hebben vaak veel op hun kop gekregen, zeker als kind. Soms gaan ze de clown uithangen als tegenwicht. Dat is er van jongs af aan ingeslopen en brengt veel onzekerheid met zich mee. Het is belangrijk om in te zien wat de beperkingen en mogelijkheden zijn. Iedereen heeft mogelijkheden en beperkingen dus neutraliseer je beperkingen en buit je mogelijkheden uit, ga doen waar je goed in bent!”
Het klinkt zo logisch, maar toch doen veel mensen dingen waar ze niet goed in zijn omdat het nou eenmaal wordt verwacht. “Ga niet doen waar je niet goed in bent, maar ga juist doen wat je natuurlijk afgaat. Sommige ADHD’ers schieten in de controledwang en persen zichzelf in een keurslijf om aan de verwachtingen te voldoen. Leg jezelf niet van alles op en zorg voor hulp bij dingen waar je niet goed in bent. Als je niet goed bent in het huishouden, waarom zou je jezelf dan pijnigen om dit op de rit te krijgen? Je kan een schoonmaker nemen of, als je daar de middelen niet voor hebt, iemand om hulp vragen in ruil voor een dienst waar jij nu weer goed in bent. Ga hier creatief mee om! Dat scheelt een hoop stress voor jou en je relatie.”
